Środkowoeuropejskie Forum Technologiczne Central European Technology Forum CETEF’22

Środkowoeuropejskie Forum Technologiczne
Central European Technology Forum CETEF’22
Wrocław 24 – 25 października 2022
w Centrum Kongresowym Politechniki Wrocławskiej

Forum w całości odbywało się w języku angielskim w formie referatów oraz dyskusji panelowych.

RAPORT

Uczestnicy Forum reprezentujący 17 krajów, w tym:
prof. dr Jerzy Buzek – Poseł do Parlamentu Europejskiego, Przewodniczący Parlamentu Europejskiego w latach 2009–2012
Mariya Gabriel – Komisarz Unii Europejskiej ds. Innowacji, Badań Naukowych, Kultury, Edukacji i Młodzieży
Cristian-Silviu Busoi – Przewodniczący Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii Parlamentu Europejskiego
Peter Droell – Komisja Europejska. Dyrekcja Generalna ds. Badań Naukowych i Innowacji
prof. Andrzej Jajszczyk- Wiceprzewodniczący Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych ERC (European Research Council)
prof. Teofil Jesionowski – Przewodniczący Konferencji Rektorów Polskich Uczelni Technicznych
Pekka Koponen – dyrektor, Dyrekcja Generalna ds. Badań Naukowych i Innowacji
Katarzyna Walczyk-Matuszyk Kierownik Innovation Coach, Centrum Projektów Badawczych Unii Europejskiej, IPPT PAN
Dr Paweł Kuch -Dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju NCBR
Dr Piotr Dardziński – Prezes Łukasiewicz Sieć Badawcza
Dr Zygmunt Krasiński Prezes Polskiej Izby Gospodarczej Zaawansowanych Technologii
Dr. Abbas Alavi Profesor Radiologii i Neurologii, Dyrektor Instytutu Procesów Starzenia, Uniwersytet Pensylwanii
prof. Kai Rannenberg – Uniwersytet Goethego we Frankfurcie n. Menem Profesor wizytujący w Narodowym Instytucie Informatyki w Tokio
Profesorowie i naukowcy w Polskiej Akademii Nauk,
Profesorowie z wyższych uczelni w Pradze, Tallinie, Budapeszcie, Wilnie, Zagrzebiu, Sofii, Dreźnie, Koszycach, Lublanie, Lwowie, Łodzi, Poznaniu i UJ w Krakowie.
Przedstawiciele firm: KUKA AG., Ardigen S.A., Grupa Kapitałowa WASKO, Siemens, FANUC Polska Sp. z o. o., Orange Polska, Collabwith, Polish Cluster Association, Knowledge4Innovation.
Program obejmował:
Dzień 1
Sesje plenarne
Dzień Młodego Naukowca
Dzień 2
Trendy rozwoju, szanse i bariery robotyzacji europejskiego przemysłu
Przełom w medtech
Nowe technologie biomedyczne w diagnostyce i terapii
Cyberbezpieczeństwo

Program CETEF’22 stanowił platformę wymiany doświadczeń, w tym dyskusji o cyfrowej transformacji gospodarki europejskiej w kontekście badań naukowych i rozwoju przemysłu w obszarach: robotyzacja, sztuczna inteligencja, cyberbezpieczeństwo, technologie biomedyczne. Współpraca krajów Europy Środkowo-Wschodniej jest kluczowa dla sukcesu innowacji i digitalizacji w regionie, ale też budowania konkurencyjnej pozycji Europy w świecie. Nowy Europejski Plan na rzecz Innowacji ma w szczególności poprawić dostęp do funduszy, przyspieszyć i wzmocnić europejski ekosystem, przyciągnąć, talenty w dziedzinie deep tech w Europie oraz udoskonalić narzędzia potrzebne do tworzenia polityki w tych obszarach.
Profesor Jerzy Buzek oraz Komisarz UE Mariya Gabriel w swoich referatach podkreślali utrzymanie europejskiego programu neutralności klimatycznej oraz istotę transformacji cyfrowej w gospodarce europejskiej na które przewidziano wielomiliardowe nakłady. Włącza się do tego uniezależnianie się od rosyjskich źródeł energetycznych (paliwa, gaz).
Unia Europejska jest ciągle daleko za USA w innowacjach i ich wdrażaniu, co widać choćby w obserwacji programów Krzemowej Doliny.
Kraje Europy środkowo-wschodniej (tzw. nowi członkowie UE) to 13 państw należących do Unii Europejskiej. Wykorzystują one tylko 14% europejskich funduszy przeznaczonych na innowacje. To jest zbyt niski udział w tym podziale i trzeba wdrożyć konkretne działania dla wykorzystania przez te państwa znacznie większych funduszy na badania i rozwój.
Powstała tu szczególna okazja w nowym programie „Horizon Europe” (HE) w którym zabezpieczone jest 9,5 miliarda Euro na programy naukowe, badawcze w tym na badania podstawowe, R&D oraz wdrożenia.
Postawione zostało pytanie- dlaczego te kraje nie wykorzystują w większym stopniu możliwości dla przyszłego rozwoju, szczególnie młodej generacji naukowców? W drugim filarze HE wręcz zabezpieczone zostały fundusze dla krajów Europy Środkowo-Wschodniej dla szeregu obszarów innowacji, w tym: gleba, woda, neutralność klimatyczna, smart cities, zielony wodór („doliny wodorowe”) i wiele innych. Założono zasady kooperacji miedzy państwami i instytucjami oraz wzmocnienie synergii działań. Powołane zostały m.in. Europejska Rada do Spraw Innowacji oraz Europejski Instytut ds. Innowacji. Stworzono więc okazję i narzędzia do nowego podejścia do innowacji, zwiększenia elastyczności w działaniach z włączeniem wdrażania ich w przemyśle. Istotne jest tu pokonanie istniejących „tradycyjnych” barier i przyzwyczajeń i zbudowanie prawidłowych relacji pomiędzy uczelniami, instytutami a przemysłem. Aktualne jest hasło: „Sto Dolin Innowacyjnych w Unii Europejskiej”
Pan Cristian-Silviu Busoi Przewodniczący Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii Parlamentu Europejskiego podkreślił istotę wdrożenia nowego podejścia do partnerstwa we współpracy trans dyscyplinarnej. Konieczne jest pilne zabezpieczenie w Europie bazowych materiałów dla produkcji półprzewodników, substancji chemicznych dla leków itp. które są wytwarzane głównie w krajach azjatyckich. Dążymy do uatrakcyjnienia współpracy pomiędzy państwami i regionami w Europie.
Pozostali wykładowcy potwierdzili także powyższe tezy. Podkreślali wolność w obszarach badań, wybór tematów w oparciu tylko o kryteria naukowe, wsparcie dla indywidualnych naukowców. Ważne jest popieranie młodych naukowców w postaci grantów startowych (osoby w okresie 2-7 lat po doktoratach), grantów konsolidacyjnych (osoby 67-12 lat po doktoratach) oraz granty zaawansowane dla osób z dłuższym stażem.
Prof. Andrzej Jajszczyk- Wiceprzewodniczący Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych ERC (European Research Council) przedstawił statystki dla korzystania z grantów na tematy badawcze:
Liczba zaakceptowanych grantów- najwięcej w Anglii, Niemczech, Holandii itd. mała liczba w Polsce (wyprzedzają nas np., Czechy, Węgry..)
Granty zakończone sukcesem badawczym i wdrożeniowym – podobnie najwięcej w Anglii, Niemczech, Holandii, w Polsce wskaźnik jest nikły.
Granty realizowane we współpracy międzynarodowej- wyniki podobne jak wyżej
Stosunkowo niski poziom publikacji naukowych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej
Niski poziom propozycji tematów na nowe granty w nauce Polskiej

Podobnie w innych statystykach, w tym nakłady na B+R jako procent PKB, całkowite nakłady na badania w mln Euro itp. Polska znajduje się na dalekich miejscach w UE. Główne przyczyny takiego stanu to m.in. izolacja naukowa, brak mobilności, brak systemu budowania karier, niskie wynagrodzenia, zbyt niskie nakłady na badania i innowacje. Naukowcy często nie są zainteresowani w korzystaniu z doświadczeń najlepszych instytucji europejskich. Te problemy muszą być rozwiązywane przez poszczególne kraje członkowskie a nie na szczeblu unijnym.
ERC prowadzi oceny zgłaszanych projektów i ich realizacji a także zachęca do zgłaszania nowych istotnych projektów badawczych.
Polska od roku 2020 wycofała się z prac w ramach ERC!!
W konkluzji autor przedstawił fakty:
Kapitał intelektualny jest rozłożony w miarę równo w Europie
Ale nie jest on równo wykorzystywany
ERC Monitoruje ciągle sytuację w całej Europie i podejmuje kroki w zakresie: działań informacyjnych, wizytowania istotnych programów i podejmowania inicjatyw monitorujących

Pan Peter Droell – przedstawiciel Dyrekcji Generalnej ds. Badań Naukowych i Innowacji Komisji Europejskiej omówił zagadnienia wykraczające ponad, wprowadzany już w praktyce, system „Przemysł 4.0”. Wdrażana jest już także rewolucja „Przemysł 5.0” w której istotne są cele socjalne oprócz strategii rozwoju i wzrostu, czyli od systemu „napędzanego technologią” do stawiania pracownika w centrum uwagi. Społeczna rola przemysłu, bezpieczeństwo na stanowiskach pracy i dobre samopoczucie pracownika oraz doskonalsze dostosowanie procesów technologicznych do możliwości pracowników są podstawą tych programów. Firma ma być dla pracownika przyjazna nie stanowić jakichkolwiek problemów. Harmonizacja Przemysłu 4.0 i Przemysłu 5.0 będzie priorytetem w najbliższych latach.
W panelach i wystąpieniach pozostałych uczestników Forum CETEF’22 podkreślano konieczność przyspieszania transformacji wartości intelektualnych dla przemysłu poprzez badania i wdrażanie innowacji, definiowanych jako: „tworzenie wartości poprzez kreatywność”. Jest to także ważne dla małych i średnich firm, które stanowią siłę ok 25% biznesu w Unii Europejskiej.
Według badań do roku 250 ok 50% osób zatrudnionych zostanie zastąpionych przez roboty. Aktualnie ok 50% robotów wytwarzanych jest w Chinach. Produkuje się już roboty współpracujące ze sobą. Uczenie maszynowe, roboty bliźniacze (Coboty symulujące aktywności człowieka), HRC- Human Robots Callibratrion, łatwość przezbrajania robotów (full changer) to aktualnie występujące rozwiązania. Stosowane są rozwiązania sterowania w chmurze lub poprzez serwery. Głoszone jest hasło: „pracować mądrze – nie ciężko”. Powstają więc m.in. zawody zajmujące się serwisowaniem robotów.
Jako przykłady istniejących już rozwiązań przedstawiono firmy Amazon i Tesla które już teraz są całkowicie zarządzane cyfrowo.
Coraz szerzej w praktyce stosowana jest sztuczna inteligencja AI (Artificial Intelligence) w której przyjęto za cel zdolność do adaptacji do otaczających warunków, symulacji procesów naturalnych, zdolność do uczenia się (kognitywność), działania inteligentne IA (inteligent activities) a także tzw. „racjonalne sprawstwo” RO (rational origination), Przewiduje się że do roku 2050 ok 50% urządzeń będzie posiadało „ludzką inteligencję” HLMI (human level machine intelligence).

Zaprezentowała się niemiecka firma KUKA AG działająca od 100 lat a zajmująca się od ok 30 lat robotami przemysłowymi oraz produkcją systemów automatyki przemysłowej (od 2016 roku firma wykupiona przez chińskich inwestorów). Główne zadania firmy KUKA związane z robotami to: uczenie maszynowe, wdrażanie systemów „digital twins” umożliwiających naśladowanie ludzkich modeli w procesach produkcyjnych (COBOTS line worker). Stosuje filozofie marketingowe m.in.: zamiana „Complex2use” na „Easy to use” a także „End2End” czyli od wymagań klienta do spełnienia wszystkich jego oczekiwań.
Rozwój robotyzacji w Polsce jest dynamiczny, przykładowo w roku 2021 zanotowano wzrost o 50% stosowania robotów. Przyczyniają się do tego takie zjawiska jak łatwość przezbrajania linii robotów w zależności od zmian w produkcji, roboty pracują „na okrągło” bez odpoczynku, zwolnień lekarskich itp. Są one istotnym elementem przemysłu 4.0 którego filozofia zakłada predykcję „co się może wydarzyć”, eliminacje i zapobieganie awariom, wykrywanie potencjalnych problemów, skracanie czasu rozwiązań w procesach produkcyjnych przez co uzyskiwanie podnoszenia wydajności, dynamiczne planowanie procesów itp. Przykładowo urządzenia mogą sygnalizować że za 12 dni linia powinna być przeglądana żeby zapobiegać awarii (łącznie z kosztami przestoju). Ważna jest tu konserwacja predykcyjna (predictive maintenance) czyli zapewnienie „zdrowia maszyn” wspomagane przez sieci neuronowe.
Gromadzenie i ustalenie jednolitego strumienia danych (Internet rzeczy) w istotny sposób ogranicza straty, zapobiega awariom, przestojom w produkcji, zwiększa wydajność i efektywność firmy. Te same dane są zawsze „pod ręką” i dostępne dla prezesa firmy jak i dla robotnika. Niezbędne jest kształcenie kadr w zakresie mechatroniki, programowania robotów, serwisowania itp. Poszukiwani są i będą głównie specjaliści IT, inżynierowie oprogramowania, eksperci cyberbespieczeństwa, oraz w dziedzinach: analityka danych, robotyka, automatyzacja procesów, uczenie maszynowe, przetwarzanie języka naturalnego w „widzenie komputerowe”, rzeczywistość rozszerzona (AI) i rzeczywistość wirtualna (VR), Internet rzeczy, blockchain, a także szkolenia dla robotów i chat botów- czyli oprogramowania zdolnego do konwersacji z człowiekiem (replikujące zachowania ludzkie)

Wystąpienia profesorów reprezentujących uczelnie z Europy Środkowo-Wschodniej (w tym z Polski) koncentrowały się głównie na informacjach o prowadzonych zajęciach oraz nielicznych projektach obejmujących zagadnienia w zasadzie już dawno rozwiązane. Zawierały sporo informacji o charakterze ogólnym w zasadzie pozbawionych elementów nowości oraz innowacyjnego podejścia odnośnie do propozycji tematów w ramach europejskich grantów. Podkreślano różne problemy z którymi borykają się uczelnie i instytuty, w tym niskie płace, brak odpowiedniej kadry, polityki naukowej itp. Można by skonkludować, że uczelnie i instytuty mają niezbyt dużą chęć lub możliwości w dążeniu do planowania innowacyjnych programów badawczych, zdobywania grantów na nowe projekty, współpracę w konsorcjach europejskich a także bezpośrednią kooperację z przemysłem. W tych obszarach mamy jeszcze dużo do zrobienia.

Podsumowanie
1.Unia Europejska stawia na strategię badań i innowacji oferując finansowanie poprzez granty w nowym programie „Horizon Europe”
2. Specjalna zachęta dla zwiększenia aktywności naukowej i wdrożeniowej kierowana jest do krajów Europy Centralnej i Wschodniej (ECW), które dotychczas mają niewielki udział i nikłe efekty w kolejnych programach UE finansujących badania i wdrażanie innowacji
3.Konieczne jest pilne i intensywne włączenie nauki krajów ECW do programów poszerzonego kształcenia kadr, specjalistów IT, programistów w zakresie robotyki i automatyzacji procesów
4.Niezbędne jest włączenie nauki we wdrażanie do praktyki rozwiązań systemowych „Przemysł 4.0” oraz „Przemysł 5.0”
5. Kluczowe są systemowe rozwiązania formalno-prawne i organizacyjne aktywizujące przedstawicieli nauki w nowych projektach i ich wdrażaniu do praktyki.

Opracowanie raportu: Józef Kozieł
(Inf. SITPChem, J. Kozieł, 2.11.2022)